یادداشت | شب‌های عصر مدرنیته؛ آرام یا ناآرام
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، خداوند در قرآن کریم درباره آرامش و سکنی آیاتی دارد که وجود آنها به پیشرفت روحی و جسمی انسان ها کمک می کند. اینکه دین اسلام برنامه ای جامع برای هدایت انسان ها تا روز قیامت تدوین کرده است شکی نیست؛ اما این برنامه انحای مختلفی دارد و در تمامی زمینه ها حرف برای گفتن دارد.
تعاریف مختلفی از آرامش و زمینه های ایجاد آن وجود دارد و تفکرات متفاوت وجود دارد. از منظر اسلام آرامش در زندگی و زمینه های ایجاد آن، دارای بسترهای روحی و جسمی است.
در قرآن کریم دو مورد از این نوع زمینه های آرامش ذکر شده است. خداوند در قرآن کریم زن و شب را مایه آرامش قرار داده است.
زن به دلیل ایجاد آرامش روحی و جسمی که خداوند به واسطه مودت و رحمتی بین ایشان قرار داده یکی از تسکین هایی است که خداوند برای هدایت و پیشرفت روح و جسم انسان قرار داده است.
قرآن کریم شب را مایه آرامش میداند و در این باره می فرماید: «وَجَعَلَ اللَّیلَ سَکنًا؛ و [اوست که] شب را مایه آرامش قرار داد».
دومین چیزی که خداوند برای آرامش انسان قرار داده است شب است. شب نسبت به روز آسایش و سکونت بیشتری داراست به طوری که درباره شب و کارهایی که برای آن سفارش شده است بسیار است.
تهجد و شب زنده داری، استراحت و خواب شبانه، سکنی و آرامش در کنار خانواده، سوخت وساز بدن و هضم غذا و مانند اینها مواردی است که شب اتفاق می افتد.
در حدیثی از امام باقر علیه السلام می خوانیم: مراسم ازدواج را در شب قرار ده؛ زیرا شب مایه آرامش است. نیز امام سجاد علیه السلام به خدمتکاران خود دستور می داد هرگز هنگام شب و قبل از طلوع فجر، حیوانات را ذبح نکنند؛ چرا که خداوند شب را برای همه چیز مایه آرامش قرار داده است».
شناخت شب و روز و جایگاه آن در سیستم خلقت و زندگی بشری، بسیار حائز اهمیت است. تفکر اسلامی در مقابل تفکر مدرنیته غربی، در این باره اختلاف نظرهایی دارند.
امروزه جایگزینی نگاه مدرنیته به جای سبک زندگی اسلامی اصیل – اصیل در مقابل نسخه غیراصیل آن که همان، ممزوج شدن مدرنیته و اسلامی برای مسلمانان در زندگی عادی- روش و منش زندگی را تغییر داده است.
شب های آرامبخش جای خود را به اضطراب و خوش گذرانی و سحرهای رزق گشا جایش را به خواب داده است.
در سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام شب و روز جایگاه مخصوص خود را داشت به طوری که زمان خوراک و استراحت و خواب ایشان، بر اساس طبیعت تنظیم می شد.
طلوع و غروب آفتاب در نیمه اول سال با نیمه دوم متفاوت است. ما در زندگی اسلامی مان فقط به همراهی و همگامی نماز در این ایام عمل می کنیم در صورتی که اهل بیت علیهم السلام ساعات خوراک و استراحت خود را نیز با این مواقع تنظیم می کردند.
از سيرهى ائمه معصومين علیهم السلام استفاده مىشود كه قسمت اول شب را مىخوابيدهاند و قسمت آخر شب يعنى وقت سحر را بيدار بوده اند.
همچنين خوابيدن بينالطلوعين يعنى از اذان صبح تا طلوع خورشيد مكروه است. خوابيدن بعد از عصر و نزديك غروب آفتاب و بين نماز شب و نماز صبح نكوهش شده است. قابل ذكر است احياء برخى شبهاى متبرك مانند شبهاى قدر در ماه رمضان تأكيد فراوان شده است. بنابر اين خوابيدن در اين شبها مذموم مىباشد.
پس می توان گفت تغییر سبک زندگی در بسیاری از امور جسمی و روحی اثر شگرفی دارد که اسلام برای آن نیز برنامه دارد.
اما متاسفانه اختلاط رفتار و منش غربی با زندگی اسلامی، کاری با جامعه ما کرده است که جای روز و شب و جای آرامش و کار با هم عوض شده است.
باز بودن مغازه ها و فروشگاه ها تا نیمه شب، باز شدن دیر هنگام مغازه‌ها در اول صبح، تغییر خوراک روزانه و جایگزینی زندگی فست فودی، ترافیک و شلوغی شهرها و هزاران دلیل دیگر، سیستم شب و روز را به هم ریخته طوری که برای عده ای شب و روز خیلی تفاوتی ندارد!
حال جالب اینجاست که در این ولوله به هم ریختگی ایام! موج سواری تبلیغاتی هم اضافه شده است. مکالمان رایگان شبانه، طرح های تشویقی شبانه و حتی دانلود رایگان شبانه! و مانند اینها پازل تشویش روز و شب را تکمیل می کنند.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام در این باره آمده است: «ای مُفَضّل، در منافع شب و غروب آفتاب تأمّل نما، که اگر غروبی برای آفتاب نبود، برای مردم، آسایش و قراری نبود؛ در حالی که انسان ها نیازمند آسایش و راحتی نیز هستند، تا بدن آنها آرام گیرد و برای برانگیخته شدن قوّه هاضمه، جهت هضم غذا و نفوذ غذا به تمام اعضای بدن، حواس آنان متمرکز شود.
نتیجه آن که اگر بخواهیم در دنیایی زندگی کنیم که قرار است همه چیز آن سریع بگذرد و اسمش انفجار اطلاعات باشد و از این اطلاعات، نصیب ما فقط مدرنیته شود! باید دانست که مدرنیته اگر می خواست کسی را نجات دهد قطعا خود مولد آن یعنی غرب را نجات می داد.
تمدن نوین اسلامی، بایسته هایی دارد که تا به آن عمل نکنیم حرف زدن از آن فایده چندانی ندارد. به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی باید عمل کرد تا معنای واقعی آن را درک کرد.
رهبر معظم انقلاب فرمودند: بخش حقیقی –تمدن اسلامی-آن چیزهائی است که متن زندگی ما را تشکیل میدهد؛ که همان سبک زندگی است که عرض کردیم. این، بخش حقیقی و اصلی تمدن است؛ مثل مسئله‌ی خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله‌ی خط، مسئله‌ی زبان، مسئله‌ی کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه‌ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با مرئوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها آن بخش های اصلی تمدن است، که متن زندگی انسان است. تمدن نوین اسلامی - آن چیزی که ما میخواهیم عرضه کنیم - در بخش اصلی، از این چیزها تشکیل می شود؛ اینها متن زندگی است؛ این همان چیزی است که در اصطلاح اسلامی به آن می‌گویند: عقل معاش./۸۲۹/ی۷۰۲/س
محمدمهدی مرادی
منابع
قرآن کریم انعام آیه 96
جمعی از نویسندگان، 1379: ج 5: 359 و 360 تفسیر نمونه (زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی). تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ بیست و چهارم.
امام صادق علیه السلام. 1382. توحید مفضل. تهران: انتشارات روحانی. چاپ نخست.
سایت پرسمان دانشجویی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
بیانات رهبرمعظم انقلاب در جمع مردم خراسان شمالی